Ha re nahana ka ntlo ea baitlami, re tlameha ho e etsa re nahana ka sebaka seo batho ba bolumeli ba lulang ho sona, tlasa melaoana e laeloang ke Kereke e K'hatholike le ea Setsi kapa Order eo ba leng ho eona. Empa qetellong ea lekholo la bo16 la lilemo, libaka tsena e ne e le likolo, lithupelo, lipetlele, mapolasi, lirapa le lintho tse ling tse ngata moo ho ruta le ho ithuta e neng e le lintho tsa nnete tse neng li le teng ka kutloano.
Lebitso la pele leo baitlami ba le fumaneng e ne e le "claustrum". Mehleng e Bohareng e ne e tsejoa ka lebitso la "clostrum" kapa "monasterium". Ho bona ho ne ho lula ba entseng likano tse kholo tse ka fanoang ke Mopapa feela.
Kamoo ho bonahalang kateng, bophelo ba boitlami bo simolohile bophelong ba boitelo ba batho feela, bao, ba neng ba lula sefubeng sa lelapa, ba khethileng ho itima lijo le ho apara ntle le mabothobotho, mme bao hamorao ba ileng ba tlohela mosebetsi ho ea lehoatateng, haholo-holo Egepeta mme ba lula teng bohloeking le bofutsaneng.
Mokhatlo oa baitlami o ile oa fumana matla lekholong la boraro la lilemo kamora Kreste, hanyane ka hanyane ba ile ba aroloa ka bongata, joalo ka ba Mohalaleli Anthony. Ho tloha qalehong ea eona ho fihlela lekholong la bo13 la lilemo, ho ne ho e-na le malapa a mararo feela a bolumeli ka Kerekeng: a San Basilio, a San Agustín le a San Benito. Kamora lekholo lena la lilemo, ho ile ha hlaha litaelo tse ngata tse ileng tsa atoloha haholo Mehleng e Bohareng, e leng ntho e makatsang eo New Spain e neng e sa tloaela lekholo la bo16 la lilemo.
Nakoana ka mor'a hore motse oa Tenochtitlan o hlōloe, 'Muso oa Spain o ile oa bona ho hlokahala hore batho ba hlotsoeng ba sokolohele Bokresteng. Masepanishe a ne a hlakile haholo ka sepheo sa ona: ho hapa matsoalloa ho eketsa palo ea bafo ba Spain, hape ho kholisa matsoalloa a moo hore ke bana ba Molimo ba lopolotsoeng ke Jesu Kreste; litaelo tsa bolumeli li ne li filoe mosebetsi o joalo oa bohlokoa.
Ma-Franciscans, a nang le moetlo oa nalane le semelo se hlalositsoeng hantle le se kopaneng ho tloha pheletsong ea lekholo la bo15 la lilemo, ba thehile sechaba sa pele sa boevangeli ka 1524 litsing tse 'ne tsa matsoalloa a naha ea bohlokoa haholo, e bohareng ba Mexico, ho fihlela lilemo hamorao leboea le boroa ho sebaka sena, hammoho le Michoacán, Yucatán, Zacatecas, Durango le New Mexico.
Kamora taelo ea Mafrancisco, Baboleli ba Santo Domingo ba ile ba fihla ka 1526. Mosebetsi oa boevangeli oa MaDominike o ile oa qala ka tatellano ho fihlela ka 1528 mme mosebetsi oa bona o ne o kenyelletsa sebaka se pharalletseng se kenyeletsang naha ea hajoale ea Tlaxcala, Michoacán, Veracruz, Oaxaca, Chiapas Yucatán le sebaka sa Tehuantepec.
Qetellong, litaba tse sa khaotseng tse tsoang Amerika le mosebetsi oa boevangeli oa maFranciscans le MaDominike, li ile tsa lebisa ho fihleng ha taelo ea Mohalaleli Augustine ka selemo sa 1533. Hamorao benghali ba babeli ba ile ba itlhoma ka semolao, ba lula sebakeng se seholo seo libaka tsa sona li neng li le ka nako eo. e ntse e le meeli: Libaka tsa Otomian, Purépecha, Huasteca le Matlatzinca. Libaka tse hlaha le tse futsanehileng tse nang le maemo a leholimo a feteletseng e ne e le libaka le sebaka sa batho seo taelo ena e neng e ruta ho sona.
Ha boevangeli bo ntse bo tsoela pele, diococese tsa theoa: Tlaxcala (1525), Antequera (1535), Chiapas (1539), Guadalajara (1548) le Yucatán (1561). Ka matla ana, tlhokomelo ea boruti ea matlafatsoa mme lefats'e la likereke la New Spain le ntse le hlalosoa, moo taelo ea Bomolimo: "Rera evangeli ho sebopuoa se seng le se seng", e ne e le lepetjo la mantlha.
Mabapi le sebaka seo ba neng ba lula ho sona le ho etsa mosebetsi oa bona, moaho oa baitlami oa litaelo tse tharo ka kakaretso o ne o fetotsoe ho se bitsoang "trace trace". Litsi tsa eona li ne li entsoe ka libaka le likarolo tse latelang: sechaba, se inehetseng bakeng sa khumamelo le thuto, joalo ka tempele e nang le likarolo tse fapaneng: k'hoaere, kamore e ka tlase, nave, presbytery, aletare, sacristy le boipolelo, atrium, thapelo e bulehileng, matlo a thapelo a poso, lifapano tsa atrial, sekolo le sepetlele. Lekunutu, le entsoe ka ntlo ea baitlami le litšepiso tsa lona tse fapaneng: likamore tsa ho hlapela, lisele, likamore tsa ho hlapela, sebaka sa ho hlapela, kichine, sehatsetsi, matloana a polokelo le matlo a polokelo, kamore ea botebo le laeborari. Ho feta moo ho ne ho na le serapa sa lifate tsa litholoana, seliba le maloala. Libakeng tsena tsohle bophelo ba letsatsi le letsatsi ba li-friars bo etsahetse, bo neng bo le tlasa Molao, e leng taelo ea pele e laolang taelo le eo lipuisano tsohle tse ka bang teng li lebisitsoeng ho eona, hape, melao-motheo, tokomane e etsang ho buuoa haholo ka bophelo ba letsatsi le letsatsi ba ntlo ea baitlami.
Litokomane tsena ka bobeli li na le melaoana ea bophelo bo tšoanang, e bonts'a ka ho hlaka hore thepa ea botho ha e eo, hore ka holim'a thapelo eohle le boiteko ba nama bo tlameha ho sebelisoa ka ho itima lijo le boitlhompho. Lisebelisoa tsena tsa molao li bonts'a mmuso oa sechaba, lintho tse bonahalang, tsa moea le tsa bolumeli. Ntle le moo, ntlo e 'ngoe le e' ngoe ea baitlami e ne e fuoa moetlo: tataiso ea boitšoaro ba letsatsi le letsatsi, ka bomong le ka kopanelo, moo tatellano ea maemo le mesebetsi ea motho ka mong ka har'a sechaba sa bolumeli e neng e hlomphuoa ka mokhoa o thata.
Mabapi le tumelo ea bona, litaelo li ne li lula ka mokhoa oa borapeli matlong a bona a baitlami tlasa taolo ea Profinse ea bona mme ba rapela ka mehla. Ba ne ba tlamehile ho latela melaoana ea Molao, Melao ea Motheo, boemo bo halalelang, le kutlo.
Mohlokomeli e ne e le setsi sa tsamaiso ea khalemelo. Bophelo ba bona ba letsatsi le letsatsi bo ne bo lauoa ka thata, ntle le matsatsing a halalelang, joalo ka ramotse oa Semana, Labohlano la pele la khoeli le Sontaha, ha ho ne ho hlokahala hore manane le mesebetsi e fapane ka lebaka la mekete, Ha e le hantle, haeba ho ne ho ba le mekoloko letsatsi le letsatsi, matsatsing ao ba ne ba ngatafala. Pheta-pheto ea lihora tsa kannete, e leng likarolo tse fapaneng tsa ofisi eo Kereke e e sebelisang ka linako tse fapaneng tsa letsatsi, e laola bophelo ba boitlami. Sena se lokela ho lula se buuoa sechabeng le sehlopheng sa 'mino oa tempele. Ka hona, har'a khitla Matine a ne a boleloa, a lateloa ke hora ea thapelo ea kelello, mme lithapelong tsa hoseng ho ne ho etsoa lithapelo. Joale ho ketekoa selallo ho ile ha etsahala mme, ka ho latellana, ho pholletsa le letsatsi, liofisi tse fapaneng li ile tsa tsoela pele, ho bona sechaba se ne se tlameha ho lula se le hammoho kamehla, ho sa tsotelehe palo ea balumeli ba neng ba lula ntlong ea baitlami, hobane e ne e ka fapana lipakeng tsa li-friars tse peli ho isa ho tse mashome a mane kapa a mashome a mahlano, ho sa itšetlehe feela ka mofuta oa ntlo, ke hore, bolaoli ba eona le ho rarahana ha eona, empa le sebakeng sa eona sa libaka, hobane e ne e its'etleha ka hore na e ne e le ntlo ea baitlami e kholo kapa e nyane, Vicarage kapa ketelo.
Bophelo ba motšehare bo felile kamora seo ho thoeng ke lihora tse felletseng, hoo e ka bang ka hora ea borobeli bosiu mme ho tloha ka nako eo ho khutsa ho lokela ho ba ka botlalo, empa e sebelisetsoe ho thuisa le ho ithuta, karolo ea mantlha ea bophelo ba boitlami, hobane ha rea lokela ho lebala hore tsena Libaka li ne li tsebahala ebile li hlahelletse lekholong la bo16 la lilemo joalo ka litsi tsa bohlokoa tsa ho ithuta thuto ea bolumeli, bonono, lipuo tsa matsoalloa, nalane le sebōpeho-puo. Ho bona mangolo a pele likolo li simolohile, moo bana, ba nkiloeng tlasa taolo ea ba-friars, e neng e le mokhoa oa bohlokoa haholo bakeng sa phetoho ea matsoalloa; ke ka lebaka leo bohlokoa ba likolo tse itsoelang ho baitlami, haholo-holo tse tsamaisoang ke Ma-Franciscans, le bona ba inehetseng thutong ea bonono le mesebetsi ea matsoho, ba hlahisa mekhatlo.
Ho tiea ha nako ho ne ho bolela hore ntho e ngoe le e ngoe e ne e lekantsoe le ho baloa: likerese, maqephe a pampiri, enke, litloaelo le lieta.
Mananeo a phepo a ne a le thata 'me sechaba se ne se tlameha ho ba hammoho ho ja, hammoho le ho noa chokolete. Ka kakaretso, li-friars li ne li fuoa cocoa le tsoekere bakeng sa lijo tsa hoseng, bohobe le sopho ea lijo tsa mots'eare, 'me nakong ea seneke ba ne ba e-na le metsi le kuku ea seponche. Lijo tsa bona li ne li ipapisitse le mefuta e fapaneng ea nama (nama ea khomo, ea likhoho le tlhapi) le litholoana, meroho le limela tse lenngoeng serapeng, e neng e le sebaka sa mosebetsi seo ba ruileng molemo ho sona. Ba boetse ba ja poone, koro le linaoa. Ha nako e ntse e ea, ho lokisoa ha lijo ho ne ho tsoakane le ho kenyelletsoa ha lihlahisoa tsa Mexico. Lijo tse fapaneng li ne li lokisoa ka kichineng ka lipane tsa letsopa kapa tsa koporo, lipitsa le likotlolo, lithipa tsa tšepe, likhaba tsa lehong, hammoho le li-sieve le li-sieve tsa thepa e fapaneng le tsona li sebelisitsoe, mme ho sebelisitsoe molcajetes le seretse. Lijo li ne li fanoa ka setulong ka lijana tse kang likotlolo, likotlolo le linkho tsa letsopa.
Thepa ea ntlo ea baitlami e ne e na le litafole tse phahameng le tse tlase, litulo le litulo tsa matsoho, mabokose, lifuba, likutu le likhabinete, kaofela ha tsona li na le liloko le linotlolo. Liseleng ho ne ho e-na le bethe e nang le matloana a literase le joang le likobo tse mahoashe tsa boea tse se nang mosamo le tafole e nyane.
Marako a ne a bontša litšoantšo tse takiloeng holima sehlooho sa bolumeli kapa sefapano sa lehong, kaha matšoao a neng a bua ka tumelo a ne a emeloa penteng e kahare ea liphasejeng tsa kamore ea bolulo, phapusing ea botebo le setulong. Karolo ea bohlokoa haholo e ne e le lilaebrari tse neng li thehiloe kahare ho matlo a baitlami, ka bobeli e le ts'ehetso ea thuto ea bolumeli, le mohato oa bona oa boruti. Liodara tse tharo li ile tsa etsa matsapa a maholo a ho fa baitlami libuka tse hlokahalang bakeng sa bophelo ba boruti le thuto. Litaba tse neng li buelletsoe e ne e le Bibele e Halalelang, melao ea mangolo a halalelang le libuka tsa ho bolela, ha re bolela tse 'maloa.
Ha e le bophelo bo botle ba ma-friars, e tlameha ebe e ne e le hantle. Lintlha tse tsoang libukeng tsa baitlami li bontša hore ba phetse ho ba lilemo li 60 kapa 70, leha maemo a ne a le litšila ka nako eo. Bohloeki ba motho bo ne bo lekane, ntlo ea ho hlapela e ne e sa sebelisoe khafetsa, hape, ba ne ba kopana khafetsa le sechaba se tšoeroeng ke mafu a tšoaetsanoang a kang sekholopane le typhus, ka hona ho ba teng ha lipetlele le lipetlele bakeng sa liferei. Ho ne ho na le li-apothecaries tse nang le litlhare tse ipapisitseng le litlama tsa moriana, tseo bongata ba tsona li neng li lengoa ke tsona serapeng.
Lefu e bile ketso ea ho qetela ea molumeli ea neng a nehetse bophelo bohle ba hae ho Molimo. Sena se ne se emela ketsahalo, ea botho le ea sechaba. Bolulo ba ho qetela ba li-friars hangata e ne e le lehae la baitlami leo ba neng ba lula ho lona. Ba ne ba patoa sebakeng se khethiloeng ke bona lehaeng la baitlami kapa ho sona se neng se lekana le sehlopha sa bona sa bolumeli.
Mesebetsi ea baitlami ba New Spain le baromuoa e ne e fapane hole le ea batho ba Europe. Ka holim'a tsohle li ne li sebeletsa e le libaka tsa ho rutoa le ho rutoa ka katekese. Lekholong la bo16 la lilemo e ne e le litsi tsa setso hobane ba-friar ba nehetse karolo e kholo ea matsatsi a bona ho bolela evangeli le ho ruteng. E ne e boetse e le lihahi le litsebi tsa mesebetsi e mengata le bonono mme ba ne ba ikarabella ho taka litoropo, litsela, mesebetsi ea motlakase le ho lema mobu ka mekhoa e mecha. Bakeng sa mesebetsi ena kaofela ba ne ba sebelisa thuso ea sechaba.
Mafora a ile a nka karolo likhethong tsa balaoli ba sechaba mme a hlophisa, haholo-holo bophelo ba baahi. Ka kakaretso, mosebetsi oa hae le bophelo ba hae ba letsatsi le letsatsi bo bua ka tumelo ea kahare, e bonolo ebile e kopaneng, e shebaneng le moelelo ho fapana le bompoli, hobane leha bophelo ba letsatsi le letsatsi bo ne bo tšoauoa ka taeo ea tšepe, moferefere e mong le e mong o ne a phela a bile a buisana le eena le baahi ba rata motho ofe kapa ofe.
