Batho ba matsoalloa a 30 le lihlopha Mexico tse nang le baahi ba bangata ka ho fetisisa

Pin
Send
Share
Send

Mexico ke e 'ngoe ea linaha tse nang le mefuta e fapaneng ea merabe, batho ba nang le puo, bomoea, setso, gastronomic le lefa le leng le ruisang sechaba sa Mexico.

Re u mema hore u ithute ka ho khetheha ha lihlopha tsa matsoalloa a bohlokoa ka ho fetesisa le batho ba Mexico, leetong le khahlisang la libaka tsa bona tsa bolulo, litloaelo, lineano le litšōmo.

1. Nahuas

Sehlopha sa batho ba Nahua se etella merabe ea matsoalloa a Mexico sebakeng sa baahi ba nang le baahi ba limilione tse 2.45.

Masepanishe a ne a bitsoa Maaztec 'me a tšoana le puo ea Senahuatl. Litsebi tsa thuto ea batho li supa hore li thehile batho ba 7 ba sechaba se le seng: Maaztec (Mexica), Xochimilcas, Tepanecas, Chalcas, Tlahuicas, Acolhuas le Tlaxcalans.

Pele Masepanishe a fihla ba ile ba theha kopano e matla ho pholletsa le Phula ea Mexico, ka tšusumetso e ntle ea ntoa, ea sechaba le moruo.

Metse ea bona ea hajoale e lula ka boroa ho DF, haholoholo Milpa Alta Delegation le libakeng tse ling tsa linaha tsa Mexico, Puebla, Morelos, Tlaxcala, Hidalgo, Veracruz, Oaxaca le Guerrero.

Senahuatl ke puo ea matsoalloa a moo e nang le tšusumetso e kholo ho Sepanishe sa Mexico. Mabitso a tamati, comal, avocado, guacamole, chokolete, atole, esquite, mezcal le jícara, a tsoa ho Nahua. Mantsoe achichincle, tianguis, cuate, straw, kite, poone le apapachar le tsona li tsoa ho Nahua.

Ka 2014 papali Xochicuicatl cuecuechtli, e leng opera ea pele e qapiloeng ka puo ea Senahuatl, e ile ea qala ho bontšoa Mexico City. E ipapisitse le thothokiso e binoang ea lebitso le le leng leo Bernardino de Sahagún a le hlophisitseng pokellong ea hae ea Lipina tsa Mexico.

Meetlo le litloaelo tsa MaNahuas

Mekete ea eona ea mantlha e ketekoa nakong ea lehlabula, Carnival, ka Letsatsi la Bafu le ketsahalong ea ho lema le ho kotula.

Sebaka sa bona sa mantlha sa phapanyetsano ea moruo le likamano tsa sechaba e bile tianguis, 'maraka oa seterateng oo ba o thehileng litoropong le litoropong tsa Mexico.

Setšoantšo sa hae ke se seng sa tse tsebahalang haholo Mexico se entsoeng ka pampiri e sa tsoakoang, lehong le ka letsopa.

Khopolo ea lelapa la MaNahuas e feta hole lelapa mme ho ba lesoha le bohlolohali ha ho nkuoe hantle.

2. Meya

Tlaleho e ngoe le e ngoe ea pale ea batho ba matsoalloa a Mexico e fa Ma-May bohlokoa bo khethehileng ka lebaka la moetlo o babatsehang oo ba o bōpileng Mesoamerica.

Tsoelo-pele ena e hlahile lilemong tse likete tse 4 tse fetileng ho la Guatemala, libakeng tsa Mexico tsa Yucatán, Campeche, Quintana Roo, Tabasco le Chiapas, le libakeng tsa Belize, Honduras le El Salvador.

Ba na le puo ea mantlha le mefuta e mengata, 'me ea bohlokoa ka ho fetesisa ke Yucatec Mayan kapa Mayan ea Peninsular.

Sehlopha sa litloholo tsa bona se tobileng Mexico ke baahi ba hona joale ba matsoalloa a limilione tse 1.48, ba lulang seterekeng sa Hloahloa ea Yucatan.

Ma-Mayane a pele a fihlile Mexico a tsoa El Petén (Guatemala), a lula Bacalar (Quintana Roo). A mang a mantsoe ao Mayan a faneng ka ona ho Masepanishe ke cacao, cenote, chamaco, cachito le patatús.

Har'a mabitso a matsoalloa a lefats'e a lefats'e, leo la Bamaya le phatlalatsoa ka ho khahloa ke setso sa bona se tsoetseng pele ho tsa meralo, bonono, lipalo le bolepi ba linaleli.

Mohlomong Bamaya e ne e le batho ba pele ba botho ho utloisisa mohopolo oa zero lipalo.

Meetlo le litloaelo tsa ma Mayane

Boqapi le bonono ba eona bo ikhethang bo bontšitsoe lipiramide, litempele le li-stelae tse nang le melaetsa e hlakileng le lipolelo libakeng tse kang Chichén Itzá, Palenque, Uxmal, Tulum le Cobá.

Ho rarahana ha khalendara ea eona le litlaleho tsa eona tse nepahetseng tsa linaleli hoa makatsa.

Tloaelo ea eona e kenyelletsa papali ea bolo ea Mayan le khumamelo ea li-cenotes joalo ka 'mele ea metsi. Ba ne ba etsa mahlabelo ka batho hobane ba lumela hore ba khahlisa melimo.

E 'ngoe ea mekete ea eona ea mantlha ea Mayan ke Xukulen, e nehetsoeng Ajaw, molimo oa' mōpi oa bokahohle.

3. Ma-Zapotec

Ba theha toropo ea boraro ea matsoalloa a Mexico ka baahi ba nang le baahi ba likete tse 778 ba tsepamisitsoeng seterekeng sa Oaxaca, hape le sechaba se senyane literekeng tse haufi.

Libaka tse ka sehloohong tsa Zapotec li Phuleng ea Oaxaca, Zapotec Sierra le Isthmus ea Tehuantepec.

Lebitso "Zapotec" le tsoa lentsoeng la Senahuatl "tzapotēcatl", leo Mexica le neng le ba sebelisa ho ba hlalosa e le "baahi ba sebaka sa zapote".

Puo ea Zapotec e na le mefuta e mengata ebile ke ea lelapa la puo ea Ottoman.

Zapotec e tummeng ka ho fetisisa ke "Benemérito de las Américas", Benito Juárez.

Ma-Zapotec a mantlha a ne a sebelisa melimo e mengata 'me litho tsa mantlha tsa Olympus ea bona e ne e le Coquihani, molimo oa letsatsi le leholimo, le Cocijo, molimo oa pula. Ba ne ba boetse ba khumamela motho ea sa tsejoeng ka sebopeho sa bat-jaguar eo ho lumeloang hore ke molimo oa bophelo le lefu, ka setaele sa molimo oa mankhane Camazotz bolumeling ba Mayan.

Ma-Zapotec a ile a theha sistimi ea ho ngola ea epigraphic ho pota 400 BC, e amanang haholo le matla a mmuso. Setsi se seholo sa lipolotiki sa Zapotec e ne e le Monte Albán.

Mekhoa le litloaelo tsa Ma-Zapotec

Tloaelo ea Zapotec e file Letsatsi la Bafu moelelo oa lona o makatsang oa kopano ea linaha tse peli tseo Mexico e nang le tsona hajoale.

La Guelaguetza ke mokete oa eona oa mantlha ebile ke e 'ngoe ea tse mebala-bala Mexico ka motjeko le mmino.

Mokete oa bohareng oa Guelaguetza o tšoareloa Cerro del Fortín, toropong ea Oaxaca, ka ho nka karolo ha baemeli ba tsoang libakeng tsohle tsa naha.

Tloaelo e 'ngoe ea Zapotec ke Bosiu ba Likerese ho khumamela bareki ba litoropo, litoropo le libaka tse haufi.

4. Mixtec

Li-Mixtec li emetse matsoalloa a mane a Mexico a nang le matsoalloa a likete tse 727. Sebaka sa eona sa nalane ea nalane e bile Mixteca, sebaka se ka boroa ho Mexico se arolelanoang ke linaha tsa Puebla, Guerrero le Oaxaca.

Ke o mong oa litoropo tsa Mexico tsa Maindia a Amerika tse nang le mesaletsa ea khale ka ho fetesisa hoo li bileng teng pele ho temo ea poone.

Tlhōlo ea Spain ea Mixteca e ne e batla e le bonolo ka lebaka la tšebelisano 'moho e fanoeng ke babusi molemong oa ho boloka litokelo.

Sebaka sena se ne se natefeloa nakong ea borena ka lebaka la boleng bo phahameng ba cochineal e kholo e sebelisoang e le dae.

Bophirima kapa Spainisation ea Mixtecs, hammoho le atomization ea sebaka sa bona, li lebisitse ho batho bana ho boloka boitsebahatso ba sechaba ho fapana le morabe.

Lipuo tse bitsoang Mixtec ke mefuta ea lipuo tse tsoang ho Ottoman. Mekhoa ea nalane le mokhoa o matla oa ho fallisa oa Mixtec ho tlisitse lipuo tsa bona hoo e ka bang liprofinseng tsohle tsa Mexico.

Ho na le lipuo tse 3 tsa Mixtec tse amanang le sebaka sa Mixtec: Coastal Mixtec, Low Mixtec le Upper Mixtec.

Litloaelo le litloaelo tsa ba-Mixtec

Mosebetsi oa mantlha oa moruo oa li-Mixtec ke temo, eo ba e sebelisang libakeng tse nyane tse fetisoang ho tloha molokong o mong ho ea ho o mong.

Tloaelo ea semoea ea Mixtec e na le karolo ea bophelo, e bolelang hore batho bohle, liphoofolo le lintho tse sa pheleng li na le meea.

Mekete ea bona ea bohlokoahali ke mekete ea bahalaleli eo ba tiisang likamano tsa bona le malapa a bona le litho tsa sechaba sa habo bona.

Bofuma bo lekanyelitsoeng ba linaha tsa bona bo lebisitse ho phallo e kholo libakeng tse ling tsa Mexico le United States.

5. Batho ba Otomí

Ho na le li-Otomi tse likete tse 668 Mexico, tse maemong a bohlano har'a matsoalloa a moo a nang le baahi ba bangata ho fetisisa. Ba lula sebakeng se arohaneng literekeng tsa Mexico, Hidalgo, Querétaro, Michoacán, Guanajuato le Tlaxcala.

Ho hakanngoa hore 50% e bua Otomí, leha phapano ea lipuo e etsa hore puisano lipakeng tsa libui tse tsoang libakeng tse fapaneng li be thata.

Ba ile ba theha lilekane le Hernán Cortés nakong ea tlhōlo, haholoholo ho itokolla taolong ea merabe e meng. Ba ile ba bolelloa evangeli ke Mafrancisco mehleng ea bokolone.

Ba buisana e le Otomí, eo hammoho le Sepanishe e leng e 'ngoe ea lipuo tse 63 tse tsebahalang tsa matsoalloa a Mexico.

Ebile, Otomí ke lelapa le buang lipuo tse ngata tse fapaneng tse fetohang ho latela maikutlo a litsebi. Kutu e tloaelehileng ea tsohle ke proto-Otomí, eo e seng puo e nang le mohloli oa mantlha, empa puo e inahaneloang e ahiloeng bocha ka mekhoa ea nalane ea nalane.

Mekhoa le litloaelo tsa Otomi

Litloaelo tsa Otomi tsa ntlafatso ea lijalo le ho keteka Letsatsi la Bafu, mekete ea Señor Santiago le matsatsi a mang khalendareng ea Bokreste.

Tloaelo ea bona ea choreographic e tsamaisoa ke metjeko ea Acatlaxquis, Santiagos, Moros, Matachines le Negritos.

Motjeko oa Acatlaxquis ke o mong oa o tummeng ka ho fetisisa. E etsoa ke banna ba jereng lehlaka le lehlaka le lelelele joalo ka makolilo. Sethala sa eona sa mantlha ke mekete ea bahalaleli ea toropo.

Har'a ba Otomi, ho ho ba lelapa la monyali ho kopa le ho buisana ka letsoho la monyaluoa pele ho sehlopha sa lelapa la hae.

6. Li-Totonacas

Tsoelo-pele ea Totonac e hlahile libakeng tsa hajoale tsa Veracruz le Puebla nakong ea khale ea khale, hoo e ka bang ka selemo sa 800 AD. Motsemoholo oa eona oa borena le setsi sa mantlha sa litoropo e ne e le El Tajín, eo lithako tsa eona tsa baepolli ba lintho tsa khale li phatlalalitseng Sebaka sa Bohlokoa ba Lefatše li na le lipiramide, litempele, meaho le makhotla bakeng sa papali ea bolo, tse bontšang bokhabane bo fihletsoeng ke setso sa Totonac.

Litsi tse ling tsa bohlokoa tsa Totonac e ne e le Papantla le Cempoala. Metseng ena e 'meli le El Tajín ba siile bopaki ba meaho ea bona e metle ea letsopa, letsopa la bona le fapaneng le bonono ba bona ba majoe.

Hajoale batho ba matsoalloa a Totonac ba 412,000 ba lula Mexico, ba lula Veracruz le Puebla.

Molimo o moholo oa toropo e ne e le letsatsi, eo ba neng ba mo etsetsa mahlabelo ka batho. Ba ne ba boetse ba rapela Molimotsana oa Poone, eo ba neng ba mo nka e le mosali oa letsatsi 'me ba mo fa mahlabelo a liphoofolo a lumela hore o hloile mahlomola a batho.

Mekhoa le litloaelo tsa MaTotonac

Rite of the Flyers, e leng e 'ngoe ea tse tummeng ho fetisisa Mexico, e ile ea kenyelletsoa moetlong oa Totonac nakong ea morao-rao mme ka lebaka la batho bana mokete ona o ile oa pholoha ho la Sierra Norte de Puebla.

Moaparo oa setso bakeng sa basali ke quechquémetl, moaparo o molelele, o pharaletseng le o khabisitsoeng.

Matlo a bona a tloaelehileng a na le kamore e le 'ngoe e likhutlo li' ne e nang le marulelo a joang kapa palema, moo lelapa lohle le lulang teng.

7. Batho ba Tzotzil

Ma-Tzotziles ke batho ba matsoalloa a Chiapas a lelapa la Mayane. Li ajoa ho bomasepala ba 17 ba Chiapas, 'me San Cristóbal de las Casas e le setsi sa eona sa mantlha sa bophelo le ts'ebetso.

Sebaka sa eona sa tšusumetso se ka aroloa lipakeng tsa Lithaba tsa Chiapas, ka boemo ba leholimo bo lithaba le maemo a leholimo a batang, le libaka tse tlase, tse sa tsitsang haholo ebile li na le boemo ba leholimo ba tropike.

Ba ipitsa "bo-'mankhane iviniketik" kapa "banna ba 'nete" mme ke karolo ea se seng sa lihlopha tse 10 tsa Maindia a Chiapas.

Hajoale li-Tzotziles tse 407 000 li lula Mexico, hoo e ka bang kaofela li Chiapas, moo e leng matsoalloa a maholo ka ho fetisisa matsoalloa a moo.

Puo ea bona ke ea lelapa le buang la Mayan mme e tsoa Proto-Chol. Boholo ba matsoalloa a moo a na le Sepanish e le puo ea bona ea bobeli.

Puo ea Setzotzil e rutoa likolong tse ling tsa mathomo le tse mahareng tsa Chiapas.

Mopapa Francis o lumelletse ka 2013 phetolelo ea Tzotzil ea lithapelo tsa litumelo tsa K'hatholike, ho kenyeletsoa tse sebelisoang 'Miseng, machatong, likolobetsong, netefatso, maipolelo, tlhomamiso le likopano tse fetelletseng.

Mekhoa le litloaelo tsa MaTzotzile

Ma-Tzotziles a lumela hore motho e mong le e mong o na le meea e 'meli, ea motho ka seqo e ka pelong le maling e' ngoe e amanang le moea oa liphoofolo (coyote, jaguar, ocelot le tse ling). Se etsahallang phoofolo se ama motho ka mong.

Ba ha Tzotziles ha ba je linku, tseo ba li nkang e le phoofolo e halalelang. Baetapele ba matsoalloa ka kakaretso ke baholo ba tlamehang ho paka matla a phahametseng tlhaho.

Liaparo tsa basali tsa setso ke huipil, seaparo se dailoeng ka indigo, lesela la k'hothone le shawl. Banna ba roala marikhoe a makhuts'oane, hempe, sekarefo molaleng, poncho ea boea le katiba.

8. Tzeltales

Tzeltales ke e 'ngoe ea matsoalloa a Mexico a tsoang Mayan. Ba lula sebakeng se lithaba sa Chiapas mme ba palo ea batho ba likete tse 385, ba ajoang metseng e laoloang ke tsamaiso ea lipolotiki ea "ts'ebeliso le litloaelo", e batlang ho hlompha mokhatlo le litloaelo tsa bona. Puo ea bona e amana le Tzotzil mme ba babeli ba tšoana haholo.

Baholo ba bangata ba bua Setzeltal feela, leha bana ba bangata ba bua ka Sepanish le ka puo ea matsoalloa.

Cosmology ea batho ba Tzeltal e ipapisitse le kopano ea 'mele, kelello le moea, e sebelisanang le lefatše, sechaba le matla a phahametseng tlhaho. Ho kula le ho kula ho bakoa ke liphapang tse teng lipakeng tsa likarolo tsena.

Pholiso e shebile ho khutliseng botsitso lipakeng tsa 'mele, kelello le moea, li tsamaisane le bo-shaman, ba loantšang ho se leka-lekane le litšusumetso tse mpe ka moetlo.

Mokhatlong oa bona oa sechaba ba na le bo-ramotse, mayordomos, lieutenants le li-rezadores, ba abileng mesebetsi le litloaelo.

Mekhoa le litloaelo tsa Ma-Teltel

Li-Telselles li na le litšebeletso, linyehelo le mekete, tseo tse bohlokoa ka ho fetisisa e leng tsa bo-ralitaba.

Carnival le eona e na le letšoao le ikhethileng metseng e meng e joalo ka Tenejapa le Oxchuc.

Lipalo tse kholo tsa mekete ke mayordomos le alfereces.

Seaparo se tloaelehileng bakeng sa basali ba Tzeltal ke huipil le blouse e ntšo, ha banna hangata ba sa apare liaparo tsa setso.

Mesebetsi ea matsoho ea Tzeltal e entsoe haholo ka masela a masela a lohiloeng le a khabisitsoeng ka meralo ea Mayan.

9. Mazahuas

Nalane ea matsoalloa a Mexico a supa hore Mazahuas a simolohile ho phallo ea Nahua ho ella qetellong ea nako ea Postclassic le ho tsoa moetlong le setso le morabe oa sechaba sa Toltec-Chichimec.

Batho ba Mazahua ba Mexico ba entsoe ka matsoalloa a ka bang likete tse 327 a lulang literekeng tsa Mexico le Michoacán, moo e leng Maindia a mangata ka ho fetesisa.

Sebaka sa eona sa mantlha sa bolulo e bile masepala oa Mexico oa San Felipe del Progreso.

Le ha ho sa tsejoe moelelo o nepahetseng oa lentsoe "mazahua", litsebi tse ling li tiisa hore le tsoa Nahuatl le hore le bolela: "moo ho nang le likhama."

Puo ea Mazahua ke ea lelapa la Ottomangue mme e na le mefuta e 'meli, bophirima kapa jnatjo le bochabela kapa jnatrjo.

Ho boetse ho na le Mazahua o monyane Coahuila. Toropong ea Torreón ho lula sechaba sa matsoalloa a ka bang 900 a entsoeng ke Mazahuas a ileng a fallela leboea nakong ea lekholo la bo20 la lilemo.

Mexico, Michoacán le Coahuila ke linaha tse amohelang batho bana e le morabe oa bona.

Litloaelo le litloaelo tsa Mazahuas

Batho ba Mazahua ba bolokile lipontšo tsa bona tsa setso joalo ka maikutlo a lefatše, litloaelo, puo, moetlo oa molomo, motjeko, mmino, liaparo le mesebetsi ea matsoho.

Ka tloaelo, puo ea matsoalloa e 'nile ea e-ba mokhoa o ka sehloohong oa puisano, leha bana ba e bua ba fokola.

Litšebeletso le mekete li na le mokhatlo oo ho oona batho ba ka sehloohong e leng bachochisi, mayordomos le mayordomitos. Hangata ba haha ​​matlo 'me ba etsa mesebetsi e meholo matsatsing a bitsoang "faenas" moo sechaba sohle se kenang.

10. Mazateco

Mazateco ke karolo ea morabe oa Mexico o lulang leboea ho Oaxaca le ka boroa ho Puebla le Veracruz, e entsoeng ka matsoalloa a ka bang 306 000.

Li ile tsa tsebahala lefatšeng ka bophara ka lebaka la María Sabina (1894-1985), Moindia oa Mazatec ea ileng a fumana botumo ba machabeng ka ts'ebeliso e bulehileng, ea moetlo le ea ho folisa li-mushroom tse hallucinogenic.

Terroir ea eona ea setso e bile Sierra Mazateca, e Oaxaca, e arotsoe ka Mazateca Alta le Mazateca baja, serame sa pele se batang ebile se futhumetse mme sa bobeli se futhumala.

Nakong ea 1953-1957, kaho ea letamo la Miguel Alemán e fetotse haholo tikoloho ea Mazatec, e baka ho fallisoa ha matsoalloa a likete tse mashome.

Lipuo tsa Mazatec, le hoja li amana haufi, ha se sehlopha sa lipuo. Mofuta o fapaneng o buuoang haholo ke Mazatec oa Huautla de Jiménez, Oaxacan Magic Town le sebaka sa tsoalo sa María Sabina.

Baahi bana ke se seng sa libaka tsa mantlha tsa Mexico tsa bohahlauli ba psychedelic, tse entsoeng ke baeti ba ratang ho ithuta ka liphihlelo tse ncha tsa hallucinogenic.

Mekhoa le litloaelo tsa Mazatec

Likarolo tse kholo tsa setso sa Mazatec ke meriana ea bona ea setso le litloaelo tsa bona tsa moetlo tse amanang le ts'ebeliso ea li-mushroom tse nang le kelello.

Mesebetsi ea eona ea bohlokoa ka ho fetisisa moruong ke ho tšoasa litlhapi le temo, haholo-holo 'moba le kofi.

Litloaelo le mekete ea eona li amana le khalendara ea Bokreste le temo, moo matsatsi a ho jala le ho kotula le likopo tsa pula li hlahelletseng.

Tloaelo ea kalafo ke ts'ebeliso ea li-mushroom tse hallucinogenic ho kena moferefereng mme ka tsela eo li rarolle likhohlano tsa botho le tsa sehlopha.

11. Li-Huastecos

Mahuastecos a theoha ho Mayans mme a lula La Huasteca, sebaka se pharalletseng se kenyelletsang leboea ho Veracruz, boroa ho Tamaulipas le libaka tsa San Luis Potosí le Hidalgo le hanyane, Puebla, Guanajuato le Querétaro.

Huasteca hangata e tsejoa e le mmuso, ha e bua ka Huasteca Veracruzana, Huasteca Potosina joalo-joalo.

Huasteco kapa Tenex ke puo ea Semaya ebile ke eona feela puo e sa timeng ea lekala la Huastecan, kamora ho netefatsa ho nyamela ha puo ea Chicomuselteco Chiapas lilemong tsa bo-1980.

Hape ke eona feela puo ea Semaya e buuoang kantle ho sebaka sa nalane ea boholo-holo sa MaMaya, e entsoeng ka Hloahloa ea Yucatan, Guatemala, Belize le El Salvador.

Sebaka se seholo sa La Huasteca se bonts'a mefuta e mengata ea tikoloho le mabopo, linoka, lithaba le lithota. Leha ho le joalo, Mahuasteco esale a rata maemo a leholimo a futhumetseng kaha hangata a phela tlasa limithara tse 1000 kaholimo ho bophahamo ba leoatle. Motheo oa moruo oa eona le lijo ke poone.

Hona joale ho na le Maindia a Mahuastec a 227 000 Mexico.

Mekhoa le litloaelo tsa Mahuastecos

Toropo ena e tsejoa ke huapango kapa mora huasteco, mofuta oa 'mino har'a tse ratoang haholo Mexico. E kenyelletsa ho bina le zapateado.

Ho li-choreographies tsa Huasteca, motjeko oa ba ikhakantseng o tantšang meketeng ea Candelaria le motjeko oa mecos, o tloaelehileng oa Carnival, oa hlahella.

Liaparo tse tloaelehileng tsa bo-Huastecas ke pánuco ka blouse e hlakileng le mose o sephara le o molelele, o nang le bosoeu bo boholo likotoaneng tsohle, tšobotsi e ikhethang liaparong tsa sebaka sa Gulf of Mexico.

12. Likhetho

Likhetho li theha sechaba sa matsoalloa a semaya sa Mayan se lulang literekeng tsa Mexico tsa Chiapas, Tabasco le Campeche le Guatemala. Ba bitsa motho osele kapa molichaba "kaxlan", ekaba encomendero, mong'a mobu, sehoai, moevangeli, sehlōhō kapa setho sa mmuso, lentsoe le bolelang "ha se la sechaba."

Maikutlo a hae a lefats'e a likoloha poone, e leng lijo tse halalelang tse fanoang ke melimo. Ba inka e le "batho ba bōpiloeng ka poone."

Ba bua puo ea Chol, puo ea Semaya e nang le maleme a mabeli, Chol ea Tila le Chol ea Tumbalá, ka bobeli li amana le bomasepala ba Chiapas. Ke puo e ts'oanang haholo le Mayan oa khale.

Tsamaiso ea eona ea linomoro e ntse e tsoela pele joalo ka mehleng ea matsoalloa a Mesoamerica, ao palo ea ona ea palo e neng e le menoana e 20 ea 'mele oa motho.

Ba phela ka mehlape, temo ea likolobe le temo, ho lema poone, linaoa, 'moba, kofi le sesame.

Tikoloho ea eona ea tlhaho ke ea linoka tse matla tse etsang liphororo tse ntle joalo ka Agua Azul le Misol-Ha. Ho na le likhetho tse likete tse 221 Mexico.

Litloaelo le litloaelo tsa Bacha

Likoloe li nka lenyalo e le la bohlokoa haholo 'me li tloaetse ho nyalana pakeng tsa beng ka bona, ke ka hona e leng batho ba nang le boemo bo phahameng ba ho ikatisa.

Banna ba etsa mesebetsi ea temo le mehlape, ha basali ba thusa ka ho kotula litholoana, meroho le litlama lirapeng tse nyane tsa malapa.

Mekete ea eona ea mantlha e amana le khalendara ea temo e kopane le litumelo tsa Bokreste. Poone e na le boemo ba pele.

Ho hlophisoa ha mobu ho keteka lefu la molimo oa poone, ha kotulo e le tsoho ea molimo oa lijo.

13. Purepechas

Batho bana ba Mexico ba Maindia a Amerika ba entsoe ka matsoalloa a likete tse 203 a lulang Tarasca kapa Purépecha sehlaba, seterekeng sa Michoacán. Nahuatl ba ne ba tsejoa e le Michoacanos kapa Michoacas mme sebaka sa bona sa bolulo se atolosetsoa Guanajuato le Guerrero.

Metse ea eona ea hajoale e kenyelletsa bomasepala ba 22 Michoacan le phallo e fallang e thehile libaka Guerrero, Guanajuato, Jalisco, setereke sa Mexico, Colima, Mexico City esita le United States.

Ba ne ba sebelisa bolumeli ba melimo e mengata nakong ea pele ho Masepanishe moo ho neng ho lula molao-motheo oa botona, oa botšehali le len messengerosa kapa "phefumoloho ea bomolimo", trilogy e amanang le ntate, mme le mora.

Letšoao la molao-motheo oa pōpo e motona e ne e le letsatsi, khoeli e ne e emetse molao-motheo oa botšehali le Venus, len messengerosa.

Mekhoa le litloaelo tsa ba ha Pursepe

Purépecha e na le folakha e entsoeng ka li-quadrants tse 4 tsa pherese, boputsoa ba leholimo, bosehla le botala, e nang le palo ea obsidian bohareng e emelang molimo oa letsatsi.

Pherese e tšoantšetsa sebaka sa Ciénaga de Zacapu, boputsoa ke sebaka sa letša, 'mala o mosehla ke sebaka sa Cañada' me botala ke meru ea lithaba.

O mong oa mekete ea bona e meholo ke Bosiu ba Bafu, moo ba ketekang bophelo ba baholo-holo ba bona mme ba hopola linako tse monate tse phetseng le bona.

E 'ngoe ea liponahatso tsa eona tsa' mino ke pirekua, pina e binoang e nang le molumo oa maikutlo le o hlasimollang.

14. Li-chinantec

Li-Chinantecas kapa li-Chinantecos li lula sebakeng sa Chiapas se tsejoang ka hore ke Chinantla, tikoloho ea setso le tikoloho ka leboea ho naha e kenyeletsang bomasepala ba 14. Baahi ba teng ke baahi ba Mexico ba 201000.

Puo e tsoa ho Ottoman mme e entsoe ka mefuta e 14, e leng palo e sa nepahalang kaha ho latela mekhoa ea puo e sebelisitsoeng.

Puo ea Chinantec e na le sebopeho sa VOS (leetsi - ntho - taba) mme palo ea melumo e fapana ho ea ka puo e 'ngoe ho ea ho e' ngoe.

Tšimoloho ea batho ba Chinantec ha e tsejoe, 'me ho lumeloa hore ba falleletse sebakeng seo ba leng ho sona hona joale ho tloha phuleng ea Tehuacán.

80% ea baahi e felisitsoe ke maloetse a tsamaisoang ke Masepanishe mme tlhōlo e ile ea qobella ba bang kaofela hore ba fallele lihlabeng. Nakong ea kolone, sebaka sa Chinantla se ne se na le bohlokoa ba moruo ka lebaka la cochineal le k'hothone.

Meetlo le litloaelo tsa MaChinantec

Sopho ea lejoe kapa moro, e leng tokiso e makatsang ea Mexico moo lijo li phehoang ka ho kopana le majoe a incandescent, e tsoa ho Chinantec.

Ho latela moetlo oa batho ba matsoalloa ana, sopho e lokisoa ke banna mme ke ka majoe a khethiloeng ke baholo. E entsoe ka mekotla eseng ka tšepe kapa ka lipitsa tsa letsopa.

Basali ba Ma-Chinantec ba apara mese e khabisitsoeng ka mebala e metle e mekhabiso e metenya. Mekete e meholo ke matsatsi a phomolo a tsamaiso, Carnival le Selemo se Secha.

15. Metsoako

Metsoako ke batho ba bang ba matsoalloa a Mexico ba lulang Oaxaca. Ho na le matsoalloa a ka bang likete tse 169 a lulang Sierra Mixe, thaba ea Oaxacan ea Sierra Madre del Sur.

Ba bua Mixe, e leng puo ea lelapa la Mixe-Zoquean. Ho na le mefuta e 5 kapa maleme a amanang le jeokrafi: Northern Mixe Alto, Southern Mixe Alto, Middle East Mixe, Midwest Mixe le Low Mixe. Litsebi tse ling tsa lipuo li eketsa Mixe ea morao-rao e buuoang sechabeng sa masepala oa Totontepec.

Boholo ba sechaba sa Mixe ke sa mokhatlo o hlophisitsoeng oa temo, o sebetsang ka boikemelo libakeng tsa sechaba.

Masepaleng oa San Juan Guichicovi masimo ke li-ejidos tse ikhethang mme ho bomasepala ba San Juan Cotzocón le San Juan Mazatlán mefuta e 2 ea nako ea bolulo e ba teng (thepa ea sechaba le ejidos).

Litloaelo le litloaelo tsa ba-Mix

Mekhatlo e sa ntsane e sebelisa sistimi ea ho bapatsa ka ntlo le ntlo, e rekisa kapa e rekisa lihlahisoa tsa lijo kapa liaparo bakeng sa thepa e ngoe joalo ka kofi, sistimi ea phapanyetsano e sebetsang hammoho le mebaraka ea metsaneng.

Banna ba jara moroalo o moholo ka ho fetisisa oa ho sebetsana le mehlape, ho tsoma, ho tšoasa litlhapi le temo, ha basali ba thusa ho tlosa lehola, ho kotula le ho boloka. Ba boetse ba hlokomela bana le lijo.

Mamede a lumela hore meea ea bafu e ntse e tsoela pele ho phela tikolohong ea bona mme e etsa moetlo nakong ea mapato e le hore e se ke ea utloisa ba phelang bohloko.

16. Tlapanecos

Le batho ba likete tse 141, ba Tlapaneo ba lula sebakeng sa bo16 har'a batho ba matsoalloa a Mexico ka palo.

Polelo "Tlapaneco" e tsoa ho Nahua mme e bolela "ea sefahleho se litšila", moelelo o nyenyefatsang oo batho ba matsoalloa ana ba lekileng ho o fetolela bakeng sa lentsoe Me'phaa, le hlalosang "eo e leng moahi oa Tlapa." Ba lula bohareng-boroa ho setereke sa Guerrero.

Puo ea Tlapaneco e tsoa metsong ea Ottoman mme ka nako e telele e ne e sa aroloa. Hamorao e ile ea fuoa puo ea Subtiaba, e seng e felile mme hamorao ea kenyelletsoa lelapeng la Ottoman.

Ho na le mefuta e 8 ea maele e nang le tonal, ho bolelang hore lentsoe le fetola moelelo oa lona ho latela molumo oo le bitsoang ka oona. Nomoro e bonolo haholo.

Motheo oa lijo tsa bona ke poone, linaoa, squash, libanana le pelepele ea chili, ka metsi a hibiscus e le seno se seholo. Libakeng tse holang kofi, infusion ke seno sa setso.

Meetlo le litloaelo tsa maTlapaneo

Liaparo tsa Tlapanecos li susumetsoa ke baahisani ba bona ba Mixtec le Nahua. Liaparo tse tloaelehileng tsa basali li na le seaparo se putsoa sa boea, blouse e tšoeu e nang le likhoele tse mebala molaleng, le mose o mebala-bala.

Mesebetsi ea mantlha ea mesebetsi ea matsoho e fapana ho ea ka sechaba 'me e kenyelletsa masela a lambswool, likatiba tse lohiloeng tsa palema le likeribi tsa letsopa.

17. Tarahumara

MaTarahumara ke morabe oa matsoalloa a Mexico o entsoeng ka matsoalloa a 122,000 a lulang Sierra Madre Occidental, Chihuahua le likarolo tsa Sonora le Durango. Ba khetha ho ipitsa rarámuris, e bolelang "ba maoto a bobebe", e leng lebitso le tlotlisang bokhoni ba bona ba ho felloa ke matla ba ho matha sebaka se selelele.

Sebaka sa eona se phahameng sa bolulo Sierra Tarahumara se na le mohohlo o khahlang ka ho fetisisa Mexico, joalo ka likhohlo tsa Copper, Batopilas le Urique. Ho lumeloa hore ba fetile Bering Strait mme boteng ba motho ba khale ka ho fetisisa sehlabeng bo nkile lilemo tse 15,000 tse fetileng.

Puo ea bona ke ea lelapa la Yuto-Nahua le lipuo tse 5 ho ea ka libaka tsa naha: bohareng ba Tarahumara, mabalane, leboea, boroa-bochabela le boroa-bophirima. Ba lula matlong a mahaheng le mahaheng 'me ba robala lipeteng kapa letlalong la liphoofolo le rapaletseng fatše.

Mekhoa le litloaelo tsa Tarahumara

Rarajipari ke papali eo Tarahumara e rahelang le ho lelekisa bolo ea lehong bakeng sa libaka tse ka fetang 60 km. Ntho e lekanang le ea basali ea rajipari ke rowena, moo basali ba bapalang ka masale a kopaneng.

Tutugúri ke motjeko oa rarámuri ka tsela ea teboho, ho qoba boloi le ho qoba maloetse le litšitiso.

Seno sa mokete le sechabeng sa Tarahumara ke tesguino, mofuta oa biri ea poone.

18. Mekhoa

Batho ba Mexico ba Mayo ba Phuleng ea Mayo (Sonora) le Phuleng ea Fuerte (Sinaloa), sebakeng se lebopong le lipakeng tsa linoka tsa Mayo le Fuerte.

Lebitso "Mots'eanong" le bolela "batho ba lebopong la noka" mme baahi ke batho ba matsoalloa a likete tse 93.

Joalo ka merabe e meng, lebitso le rehiloeng toropo ha se leo batho ba matsoalloa a teng ba ratang ho le sebelisa. Ba-Mays ba ipitsa "yoremes", e bolelang, "batho ba hlomphang moetlo."

Puo ea bona ke Yorem Nokki, oa semelo sa Uto-Aztec, e ts'oanang haholo le Yaqui, e tsebahalang naheng ka bophara e le puo ea matsoalloa.

Mekete ea eona ea mantlha ke Lente le Beke e Halalelang, tse etsoang ka liketsahalo tsohle tse mabapi le Passion of Christ.

Batho ba Yoreme ba na le folakha e entsoeng ke mohlankana oa letsoalloa eo lebitso la hae le sa tsejoeng, le nang le likhama tse ntšo tse boemong ba ho qhomela bo lika-likelitsoeng ke linaleli ka mokokotlo oa lamunu.

Litloaelo le litloaelo tsa Ba-Mays

E 'ngoe ea litšōmo tsa Mayan e bolela hore Molimo o bōpile Yoris khauta le ho sebeletsa Yoremes.

Metjeko ea batho ba Mots'eanong e emela liphoofolo le mahlabelo a tsona ho fa motho bophelo. Li etsa lipapiso ka motho ea lokolohileng ka tlhaho.

Moriana oa eona oa setso o ipapisitse le taelo ea kalafo ea bafolisi le ts'ebeliso ea lithatho, ka motsoako oa boloi le tumelo ea Bokreste.

19. Litšoantšo

Batho ba Zoque ba lula libakeng tse 3 tsa setereke sa Chiapas (Sierra, Central Depression, le Vertiente del Golfo) le libakeng tse ling tsa Oaxaca le Tabasco. Baahi ba eona ke batho ba matsoalloa a 87,000, bao ho lumeloang hore ke litloholo tsa Ma-Olmec a falletseng Chiapas le Oaxaca. Bahlōli ba Spain ba ile ba ba hlōla li-encomiendas tsa bona mme ba ba bolaea ka mafu a bona.

Puo ea Zoque ke ea lelapa la lipuo tse ling tsa Mixe-Zoquean. Tlotlontswe le moelelo oa mantsoe li fapana hanyane ho latela sebaka le sechaba. Mokhoa oa bona oa boipheliso ke temo le ho rua likolobe le likhoho. Lijalo tse ka sehloohong ke poone, linaoa, pelepele, squash, cocoa, kofi, banana, pepere, mamey le guava.

Libaka tsa polokelo ea liphoofolo li amahanya letsatsi le Jesu Kreste. Ba lumela litumela-khoela haholo 'me ha ba oela fatše ba nahana hore ke hobane "mong'a mobu" o batla ho inkela moea oa bona.

Khopolo ea Bokreste ea diabolosi e ts'oaroa ke li-Zoque ho liphoofolo tse fapaneng tse nang le moea oa bokhopo.

Mekhoa le litloaelo tsa libaka tsa polokelo ea liphoofolo

Cuentan con una variada y vistosa gama de artesanías que incluye alfarería, cestería, marquetería, mueblería y otros objetos de madera.

Una de sus expresiones artísticas más hermosas es la danza de la pesca de las sardinas, originaria de la localidad tabasqueña de Tapijulapa.

El platillo icónico de los zoques es el putzatzé, un caldo espeso a base de vísceras de res, maíz y chiles, popular en las fiestas del Rosario, la Candelaria y Santa Teresa.

20. Chontales de Tabasco

Son un pueblo nativo tabasqueño formado por 80 mil indígenas de origen maya, que viven en los municipios de Nacajuca, Centla, Jalpa de Méndez, Macuspana y Centro.

Los mexicas llamaban “chontal” (“extranjero”) a todos los demás pueblos, por lo que el nombre de la etnia proviene del náhuatl.

Los chontales de Tabasco se autodenominan “hombres verdaderos” (“yoko yinikob”) y “mujeres verdaderas” (“yoko ixikob”). Su idioma (yokot’an) se traduce como “la lengua verdadera”, uno de la familia mayense perteneciente a la sub-familia de lenguas cholanas, de la que forman parte también el chol y el chortí.

Los chontales de Tabasco son firmes creyentes de los duendes, a los que llaman “yumkap”, que significa, “dueño de la tierra”, “diablillos” que cautivan especialmente a los niños a los que hacen perder el camino y extraviarse.

Tradiciones y costumbres de los chontales de Tabasco

Con la evangelización cristiana durante la conquista y la época colonial muchos pueblos prehispánicos americanos fusionaron sus deidades con las principales figuras del cristianismo.

Para los chontales, Ix Bolom es una diosa prehispánica que vive en el centro del océano ejerciendo como dueña de los espíritus y de los animales. Con el sincretismo religioso, Ix Bolom fue asociada a la Virgen María.

Los chontales son muy aficionados al pozol, original y refrescante bebida prehispánica a base de cacao y maíz.

El tambor y el sombrero chontal son dos de las artesanías más apreciadas de este pueblo indígena mexicano.

21. Popolucas

Los 63 mil indígenas popolucas mexicanos habitan en el Istmo de Tehuantepec, entre los estados de Veracruz y Oaxaca. El término “popoluca” es confuso e incluso, peyorativo, ya que fue aplicado por los aztecas de modo parecido a la palabra “bárbaro” en Europa en tiempos de griegos y romanos.

Los popolucas hablan una lengua mixe-zoqueana y al igual que los mixes, provienen de los olmecas. Aunque comparten el idioma, estos indígenas no manifiestan una particular identidad étnica.

Se distinguen dos dialectos, el popoluca de Texistepec, también llamado zoque de Texistepec y el popoluca de Sayula de Alemán y Oluta.

Obtienen el sustento de los animales domésticos y de la agricultura cultivando maíz, calabaza, frijol, jitomate, piña, camote, chayote, café y frutas.

Su religión es una mezcla de creencias ancestrales. Creen en espíritus dañinos que viven en sitios específicos y pueden causar la muerte. Los brujos y los curanderos forman parte de la cotidianidad.

Tradiciones y costumbres de los popolucas

La mujer da a luz acuclillada con la ayuda de su marido y la partera. Son severos con los niños de mal comportamiento castigándolos al hacerlos respirar el humo de chiles quemados.

Sus principales artesanías son cerámicas, tejidos de palmas, faldas de algodón, canastas y cunas colgantes.

Las mujeres visten típicamente una blusa de manta de cuello redondo o cuadrado y una falda de abrigo. Los hombres llevan pantalón y camisa de muselina. Calzan huaraches o van descalzos.

22. Chatinos

Los más de 60 mil indígenas chatinos de México habitan en el suroeste de Oaxaca, cerca de la costa. Son muy próximos a los zapotecas en cultura y lengua.

El chatino o cha’cña es una lengua zapotecana de la familia otomangue de la que se distinguen varios dialectos, entre estos, chatino de Zenzontepec, chatino de Tataltepec y chatino del este.

El pueblo chatino se dedica a la agricultura de manera autónoma o como trabajadores en las plantaciones de café y otros rubros.

La mayoría de las comunidades chatinas cuentan con servicios públicos, incluyendo institutos educativos bilingües.

Su organización política se basa en cargos civiles y religiosos. La máxima autoridad es un consejo de ancianos y creen en el Santo Padre Dios, la Santa Madre Tierra, la Santa Abuela, la Santa Madre Luna y en los dioses del viento; también en el agua, la lluvia, el fuego y la montaña.

Tradiciones y costumbres de los chatinos

Una de sus celebraciones más importantes es la del Día de Muertos, cuando y según sus creencias, las almas de los fallecidos retornan a la vida.

Caramelos, frutas, moles, tamales, velas, cráneos y esqueletos, forman parte de la variopinta gama de cosas utilizadas en la festividad.

En la vestimenta de la mujer predominan las blusas multicolores bordadas con adornos de ganchillo y las faldas largas. Las piezas de los hombres son principalmente de algodón blanco.

La danza y la música son artes importantes en la cultura y forman parte de sus ceremonias. Los instrumentos musicales tradicionales son flautas, tambores y cascabeles.

23. Amuzgos

Los amuzgos integran un grupo étnico de 58 mil indígenas que viven en la zona montañosa de Guerrero y Oaxaca.

“Amuzgo” quiere decir “lugar donde hay dulces” y la lengua del mismo nombre es de origen otomangue. Un alto porcentaje de indígenas habla solo la lengua nativa, el resto es bilingüe.

Viven de la pesca, agricultura de subsistencia y de la elaboración de artesanías como cerámicas, tejidos y bordados. Son conocidos por sus complejos diseños artesanales en los que representan figuras geométricas y animales pequeños.

Practican ritos precolombinos relacionados con la siembra, el éxito de la cosecha y la protección de ríos, montañas, cuevas y otras formaciones naturales.

Las casas en los pueblos suelen ser rectangulares con paredes de adobe, mientras que en las aldeas son circulares con paredes de barro y techos de palma.

En las paredes cuelgan los utensilios de cocina y las herramientas de trabajo. Las comunidades más rurales carecen de electricidad, agua potable y servicios de drenaje.

Tradiciones y costumbres de los amuzgos

Las expresiones musicales varían de un enclave a otro, destacando el sonecillo de tierra caliente, el fandango y el pan de jarabe.

Entre las danzas sobresalen los tlacololeros, los viejitos, los tecuanes, los manueles y los doce pares de Francia.

Las mujeres visten huipiles y faldas de percal decoradas con tiras de friso en colores brillantes y contrastantes, como turquesa sobre amarillo y rosa o verde sobre azul.

La base social de los amuzgos es la familia (nuclear y extendida). Es frecuente que la mano de la novia sea solicitada por un intermediario de prestigio. La edad usual de casamiento es de 17 y 15 años para varones y hembras, respetivamente.

24. Tojolabales

Hay unos 55 mil indígenas tojolabales en México que viven en Chiapas, cerca de la frontera con Guatemala. Su principal asentamiento es la ciudad de Comitán de Domínguez, donde constituyen la población mayoritaria.

Su lengua es mayense y “tojolabal” significa, “palabra que se escucha sin engaños” o “discurso recto”. Por tanto, los tojolabales se llaman a sí mismos “hombres de palabra recta”. Tienen varios discursos o maneras de comunicarse que incluyen el habla cotidiana, el silbido, el habla grande y la sagrada habla.

Su entorno natural es la Selva Lacandona que cuenta con fincas privadas en los valles fértiles, mientras que la mayoría de las aldeas indígenas se sitúan en áreas montañosas y rocosas de menor productividad agrícola. La escasez de tierras cultivables ha alimentado la conflictividad social en la zona.

Tradiciones y costumbres de los tojolabales

Uno de sus ritos fundamentales es el del equilibrio personal, en el que los individuos realizan un ceremonial privado con la ayuda de un hechicero para restaurar su armonía interior.

Tanto hombres como mujeres usan vestimentas de colores brillantes, aunque la ropa femenina es más vistosa y con mayor cantidad de accesorios.

La ropa occidental como las camisas con botones ya son frecuentes en la vestimenta, aunque muchos indígenas siguen rechazando el calzado y prefieren trabajar y andar descalzos.

La religión y las creencias son componentes importantes de la vida cotidiana de los tojolabales. Los hechiceros se especializan en dos campos: curación y brujería. Los curanderos prueban la sangre de la persona enferma para ver si la dolencia es una enfermedad corporal o un castigo de Dios.

25. Huicholes

Los huicholes o wixárikas son un pueblo nativo mexicano que habita en la Sierra Madre Occidental en el estado de Nayarit y áreas serranas de Jalisco, Zacatecas, San Luis Potosí y Durango.

El nombre “huichol” es la españolización de una voz náhuatl, mientras que el término “wixárika” es del idioma nativo que significa “la gente”.

El idioma de los huicholes, llamado “wixaritari”, pertenece al grupo de lenguas uto-aztecas y está emparentado con el grupo nahua o aztecoide.

La religiosidad tradicional de los huicholes incluye el uso del peyote, un cactus alucinógeno que crece en esa parte de la sierra.

Su religión es una mezcla de creencias animistas y nativistas, con fuerte arraigo precolombino y relativamente poca influencia del catolicismo.

Tienen 4 deidades mayores: el maíz, el ciervo, el águila y el peyote, a las que consideran descendientes del sol.

Su principal centro religioso es el monte Quemado (San Luis Potosí) dividido en dos lados, uno para los hombres y otro para las mujeres.

Tradiciones y costumbres de los huicholes

El arte huichol es uno de los más famosos de México, especialmente por sus bellos cuadros de estambre. Los diseños huicholes son de fama mundial y tienen significados tanto culturales como religiosos.

Las mujeres huicholes visten un traje típico sencillo con una blusa corta color amapola, enaguas (manto floreado que cubre la cabeza) y collares de chaquira. Los hombres usan pantalón y camisa de manta blanca con bordados de algodón, capa y sombrero de palma con bolas de estambre o adornos de chaquira.

26. Tepehuanes

Los tepehuanes o tepehuanos son uno de los muchos pueblos indígenas de México que en su religión mezclan el cristianismo con elementos nativos prehispánicos.

Hay 2 grandes ramas de esta etnia de 38 mil indígenas; los tepehuanes del norte, que viven en Chihuahua y los del sur, asentados en Durango, Jalisco y Nayarit. Ambos grupos hablan una lengua muy parecida perteneciente a la familia lingüística uto-azteca.

Los del norte siguen con más apego las tradiciones cristianas, mientras que en todas las comunidades las figuras católicas (Dios, Jesús, la Virgen y el santoral) se mezclan con otros entes divinos como el espíritu de la montaña, el dios del ciervo y la estrella de la mañana.

En los dos pueblos, el chamán ejerce la función de guía espiritual dirigiendo los ritos sagrados y las fiestas religiosas.

La dieta de los tepehuanes se basa en la caza, pesca y agricultura. Cazan venados, armadillos y conejos; pescan bagres, truchas de río y camarones; y cosechan frijoles, maíz, papas y jitomates. De los animales domésticos obtienen leche, queso y huevos.

Tradiciones y costumbres de los tepehuanes

Los tepehuanes del norte construyen sus casas con ayuda de toda la comunidad, recibiendo solo la comida y las bebidas. Las tesguinadas son habituales en estos trabajos grupales.

Los tepehuanes del sur celebran a principios de octubre el festival del elote tierno, una ceremonia no cristiana para agradecer el éxito de la cosecha.

Visten usualmente ropa comercial y el traje típico en ocasiones especiales. La vestimenta tradicional de la mujer consta de falda, blusa y mandil de satén en piezas muy coloridas y decoradas con encajes y listones. También llevan un rebozo negro y calzan huaraches.

Los hombres usan calzón y camisa manga larga de tela de manta, pañuelo atado al cuello, sombrero de palma de ala ancha y huaraches.

27. Triquis

El pueblo triqui vive en el noroeste de Oaxaca, formando un atípico enclave cultural de 29 mil indígenas en medio de un amplio territorio mixteco. Su lengua pertenece a la familia mixtecana, que a su vez forma parte de la gran familia lingüística otomangue.

Se conocen 4 dialectos triquis hablados en los 4 asentamientos principales (San Juan Copala, San Martín Itunyoso, San Andrés Chicahuaxtla y Santo Domingo del Estado).

Fueron evangelizados por los dominicos y son esencialmente católicos, aunque conservan tradiciones religiosas no cristianas como la veneración de la naturaleza, los astros y los fenómenos astronómicos.

Festejan a los santos católicos patronos que generalmente le dan nombre a las localidades, así como el Carnaval cuando exhiben sus danzas típicas.

Una fiesta pagana que está siendo rescatada en Santo Domingo del Estado es la del Dios Rayo, celebrada el 25 de abril en la Cueva del Rayo donde creen que vive la deidad.

Tradiciones y costumbres de los triquis

Uno de los principales símbolos de la cultura triqui son los huipiles rojos tejidos con gran destreza por las indígenas, actividad enseñada a las niñas desde corta edad. Otras artesanías son alfarería, sombreros, petates y tenates.

La pieza de vestir infaltable en la mujer triqui es su huipil rojo hecho en telar de cintura. La música triqui es ejecutada con guitarra y violín, aunque en San Juan Copala incorporan tambor y un instrumento de viento parecido a una flauta de pan.

28. Coras

Los coras son 25 mil indígenas mexicanos concentrados en el municipio El Nayar, al este de Nayarit, aunque también hay comunidades en Jalisco. Se autodenominan “nayeeri”, voz de la que proviene el nombre del estado. Hablan el idioma nayeri emparentado con el huichol y de forma lejana con el náhuatl.

Es común que entre sí se comuniquen en su lengua, aunque también emplean un dialecto formado por nayeri, español moderno y español antiguo. Su religión mezcla cristianismo con creencias prehispánicas. Tayau representa al sol, que a mediodía se sienta en una silla de oro a fumar su pipa, cuyo humo son las nubes.

Viven de la agricultura y de la crianza de animales. Los rubros más sembrados son maíz, frijol, melón, calabaza, sandía, cacahuate, caña de azúcar, pepino, jitomates, chiles y nabo mexicano (jícama). Crían vacas, ovejas, cabras, puercos, caballos, mulas y aves de corral.

Tradiciones y costumbres de los coras

Mantienen una relación estrecha con la naturaleza y consideran que su territorio, de cerca de 120 mil hectáreas, es sagrado. Varias de sus fiestas persiguen que los dioses, espíritus, animales y plantas, renazcan y renueven el ciclo vital.

Producen algunas artesanías como morrales de lana, fibras sintéticas y algodón, sombreros de yute y huaraches de cuero con suelas de neumáticos.

La vestimenta es muy sencilla. Las mujeres usan falda y blusa, mientras que los hombres visten calzón de manta, camisa, sombrero y huaraches.

29. Etnia Mam

Los mames son un pueblo indígena de origen maya que habita en Chiapas y Guatemala. En México, su población asciende a 24 mil indígenas que durante la época prehispánica formaron un señorío de límites y organización no precisada, que tuvo a Zaculeu, en el altiplano occidental de Guatemala, como capital.

Opusieron gran resistencia a los conquistadores españoles, aunque finalmente fueron sitiados y doblegados por Gonzalo de Alvarado. Hablan la lengua mam, de entronque maya, el tercero más usado actualmente entre los idiomas de familia maya, ya que es hablado por 500 mil indígenas guatemaltecos.

Su religión incluye elementos cristianos y creencias ancestrales. Celebran a sus santos católicos y realizan ceremonias como la de la lluvia.

La principal figura sacerdotal es el chiman (abuelo) que ejerce de intermediario entre la población seglar y el mundo sobrenatural. Son sacerdotes y adivinos, pero no brujos.

Tradiciones y costumbres de los mames

La mayor parte de la población activa trabaja en la crianza de animales domésticos y en la agricultura, sembrando y cosechando maíz, frijol, chilacayote y papas.

Otras ocupaciones importantes son los músicos marimbistas que animan el consumo de licor en los estancos, los mueleros (extractores de muelas), los rezadores y los castradores de animales.

Las mujeres visten una blusa llamada costurina o una camisa de manga corta. Los vestidos elegantes suelen ser de color amarillo con franjas rojas. El traje típico masculino es calzón de manta, camisa, faja y pañuelo rojo, sombrero de palma y huaraches.

30. Yaquis

Son indígenas de Sonora que se asentaron en las riberas del río Yaqui. Actualmente suman unos 23 mil que viven en su zona tradicional y formando colonias en las ciudades sonorenses.

La Matanza, Sarmiento y El Coloso, son asentamientos de la ciudad de Hermosillo conocidos como los “barrios yaquis”.

Hablan la lengua yaqui o yoem noki, de la familia uto-azteca, tan parecida al idioma mayo que tienen un 90 % de mutua inteligibilidad.

Sus escuelas primarias y secundarias son bilingües (yaqui/español). Crían ganado, pescan (especialmente en Puerto Lobos) y cultivan la tierra, principalmente trigo, soya, alfalfa, cártamo, hortalizas y forrajes.

Fueron evangelizados por los jesuitas y son esencialmente católicos, realizando sus ritos en latín. Su principal festividad religiosa es la Cuaresma en la que escenifican la Pasión de Cristo incluyendo a intérpretes que encarnan a Cristo, Poncio Pilatos, los fariseos y los romanos, representación con música de flautas y tambores.

Tradiciones y costumbres de los yaquis

Las danzas forman parte de las tradiciones más antiguas del pueblo yaqui. En la danza de la pascola tres hombres bailan con el torso descubierto mientras suenan unos cascarones de orugas secas sujetos a sus piernas. El baile es acompañado con música de arpa, violín e instrumentos de percusión.

La danza del venado es una representación de la cacería del animal acompañada con música de arpa y violín. La danza de pajkolas usualmente precede a la del venado y su música se ejecuta con tambor y una flauta típica yaqui.

Pueblos indígenas de México mapa

Características de los pueblos indígenas de México

En México hay 56 grupos étnicos que agrupan una población de aproximadamente 15 millones de indígenas.

La diversificación lingüística es una de las características más notorias de los amerindios mexicanos, distinguiéndose más de 100 lenguas, aunque este número varía con los criterios de clasificación utilizados.

Parte importante de esta población son los pueblos indígenas mayas, herederos de una de las civilizaciones nativas americanas más fascinantes.

Pueblos indígenas mexicanos

Pueblos indígenas definición: son los que presentan una identidad étnica basada en su origen, historia, lengua, cultura, instituciones y tradiciones. Pueden ser definidos como pueblos autóctonos que provienen de las sociedades originales de un país o territorio.

Pueblos indígenas de México pdf: el siguiente documento pdf, obra de Federico Navarrete Linares, editada por la Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas, contiene valiosa información sobre la historia y actualidad de los pueblos indígenas mexicanos.

Esperamos que te haya gustado este artículo sobre los pueblos indígenas de México. Te invitamos a compartirlo con tus amigas y amigos de las redes sociales.

Pin
Send
Share
Send

Video: De Mthuda u0026 Njelic - Shesha Original Mix (E Se Eka 2024).